Đương quy dưỡng huyết, bổ huyết

Theo tài liệu cổ, đương quy được coi là thánh dược bổ máu, ko chỉ có tác dụng dưỡng huyết mà còn hoạt huyết, chỉ huyết và đa dạng công dụng khác nữa. Đây là vị thuốc được sử dụng rộng rãi, thường xuyên trong phổ biến bài thuốc. Vị thuốc này cũng gần như ko thể thiếu trong những bài thuốc chữa vô sinh – hiếm muộn cả nam lẫn nữ.

Công dụng và liều dùng

Theo Đông y đương quy mang vị Ngọt, cay, tính ôn. Vào 3 kinh: Tâm, Can, Tỳ. Có tác dụng: bổ huyết, hoạt huyết, nhuận táo, hoạt trường, điều huyết, thông kinh. Đương quy là vị thuốc siêu phổ thông trong Đông y. Nó là đầu vị trong thuốc chữa bệnh phụ nữ, đồng thời cũng tiêu dùng trong rộng rãi đơn thuốc bổ và trị bệnh khác. Chủ yếu tiêu dùng chữa bệnh kinh nguyệt không đều, thống kinh; trước kỳ kinh 7 ngày thì uống. Ngày uống 6 – 15g dưới dạng thuốc dung nhan (chia làm 2 lần uống trong ngày) hoặc dưới dạng thuốc rượu mỗi lần 10ml, ngày uống 3 lần. Uống 7 – 14 ngày.

Đương quy được dùng độc vị hoặc kết hợp có các vị khác điều trị nhiều bệnh, trong đấy phổ biến bệnh là hậu quả của hội chứng nghẽn mạch máu, thiếu máu cục bộ. Đương quy bổ huyết, hoạt huyết khử ứ, chỉ huyết sở hữu tác dụng hạ mỡ máu cực kỳ tốt, chữa nữ giới kinh nguyệt không đều, người bệnh thiếu máu, bệnh tim mạch.

Trên thị trường người ta còn phân biệt ra quy đầu là rễ chính và một phòng ban cổ rễ; quy thân là phần dưới của rễ chính hoặc là rễ phụ lớn; quy vĩ là rễ phụ nhỏ. Đông y cho rằng tính chất của mỗi phòng ban có khác nhau. Toàn rễ mẫu rễ phụ được gọi là toàn quy.

Gần đây người ta chứng minh tỉ lệ tinh dầu ở các bộ phận khác nhau của rễ với khác nhau.

Theo Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân.

– Quy thân chủ thủ có công bồi dưỡng.

–  Quy vĩ chủ thông có công trục ứ.

– Quy đầu có tính đi lên trên chữa các chứng nhân tiện huyết, niệu huyết rất hay. Nhưng chữa thổ huyết, nục huyết (chảy máu cam) mà dùng có khác nào chắp cánh cho hổ, cho nên khiến cho thuốc buộc phải sành chớ ngộ nhận 2 chữ chỉ huyết.

Bài thuốc có đương quy

Đó là bài Bát trân, gồm: đương quy 4g, xuyên khung 4g, thục địa 4g, bạch thược 4g, nhân sâm (đảng sâm) 4g, phục linh 4g, bạch truật 4g, cam thảo 2g.

Cách dùng: sắc với 2 lát gừng, 2 quả táo uống trước bữa ăn.

Đây là bài thuốc bổ khí huyết kinh điển, được hợp lại từ hai bài thuốc là bài Tứ quân (tác dụng bổ khí) và Tứ vật (bổ huyết), 2 bài hài hòa lại đều bổ khí lẫn huyết ở hậu thiên đều hư.

Hải Thượng Lãn Ông cho rằng khí là vệ thuộc dương, huyết là dinh thuộc âm đó là lưỡng nghi ở người, trường hợp sử dụng Tứ vật thì cố âm cho nên hài hòa cả Tứ quân để bổ cả khí lẫn huyết không lo âm dương thiên thắng cho buộc phải gọi là Bát trân. Khí huyết sung mãn sẽ sống lâu.

Bài thuốc Tứ vật (bổ huyết) gồm: đương quy 12g, thục địa 12g,bạch thược 12g, xuyên sườn 6g.

Tứ vật là bài thuốc vừa bổ huyết, vừa hoạt huyết (người xưa còn nói bài thuốc này là bài thuốc chuyên để điều huyết “Điều huyết chi chuyên tễ”). Trong bài thuốc có đương quy là bổ huyết, hòa huyết, địa hoàng là bổ huyết tư âm là quân; bạch thược là dưỡng huyết liễm âm để nâng cao tính dược của quân, làm cho cho chức năng tàng huyết của Can tốt, khiến Thần. Xuyên khung mang tác dụng hành huyết trong khí khiến huyết lưu thông chống huyết ứ trệ cho phải là tá và sứ.

Như vậy bài thuốc này mang tác dụng dưỡng huyết, hoạt huyết kiêm cả hành khí, cho cần không các điều trị huyết hư mà sử dụng cho cả huyết ứ trệ.

Bài thuốc Tứ quân (bổ khí) gồm những vị: nhân sâm 12g, phục linh 12g, bạch truật 12g, cam thảo (chích) 8g.

Bài chủ yếu để bổ khí hoặc kiện tỳ,  ích khí. Trong đó, nhân sâm bổ khí, bổ chân khí (nguyên khí), bổ 5 tạng mang tính cam ôn bắt buộc còn kiện tỳ dưỡng vị là quân; bạch truật khổ ôn để kiện tỳ vận phải chăng (hóa thấp) kết hợp với nhau để bổ khí kiện tỳ là thần; phục linh cam đạm để thẩm rẻ kiện Tỳ giúp bạch truật nâng cao tác dụng hóa tốt là tá; cam thảo chích tính cam ôn cũng là bổ khí hòa trung đưa thuốc vào Tỳ làm chức năng điều hòa những vị thuốc giúp nhân sâm ích khí và hòa trung là sứ. Cho cần bài thuốc này bổ khí kiện tỳ mà không gây phải chăng trệ tăng lên, cơ thể khỏe hơn. Bốn vị này mang tính hòa hoãn dễ uống đều làm ăn ngon bổ khí nên gọi là Tứ quân tử.

Bài này vừa bổ khí hòa trung, vừa kiện tỳ trừ thấp. Tùy theo mối quan hệ nhân quả của 2 tác dụng của bài này mà dùng. Nhưng tỳ vị chủ hậu thiên là nguồn sinh hóa ra huyết khí cho nên ví như khí hư vẫn cần kiện tỳ còn bổ khí hòa trung là hỗ trợ: hai vấn đề này vô cùng quan hệ khắn khít ko thể không kết hợp.

Bài bát trân thang gồm 2 bài “Tứ vật” và “Tứ quân” hợp lại thành 1 bài thuốc mang tác dụng song bổ khí huyết, trong bài tứ quân bổ khí, bài tứ vật bổ huyết gia thêm sinh khương,đại táo để điều hòa dinh vệ. Bát trân từ lâu vẫn nổi tiếng là 1 bài thuốc với công dụng bồi bổ khí huyết, với tác dụng siêu phải chăng trong việc phòng chống thiếu máu và điều trị các bệnh sản phụ khoa, sử dụng rẻ cho ví như rối loàn kinh nguyệt. Trong các giả dụ vô sinh nữ, rộng rãi người do huyết khí đều hư, sức khỏe suy yếu kinh nguyệt rối loạn… dẫn đến khó với con. Những giả dụ này dùng bài bát trân cực kỳ tốt.

Theo kinh nghiệm điều trị thảng hoặc muộn, vô sinh nữ, tôi đã dùng bài Bát trân gia các vị hương phụ, ngải cứu, ích mẫu. Đây cũng là các vị thuốc bổ huyết, bổ khí vô cùng tốt.